Hoe gevaarlijk is radioactieve straling en hoe maak je dit goed duidelijk in een infographic? Dit is een vraagstuk waar xkcd-schrijver Randall Munroe voor kwam te staan.

Door Emile Witteman, 23 maart 2014

xkcd is een website waar elke maandag, woensdag en vrijdag een kort stripverhaal wordt geplaatst, geschreven door Randall Munroe, meestal met een wetenschap-gerelateerd onderwerp met af en toe een uitgebreide infographic, die tot heel diep is uitgezocht. In deze blog wordt een willekeurig uitgezochte infographic eens onder de loep genomen, namelijk de volgende:

In deze infographic wordt een duidelijk overzicht gegeven welke bronnen een bepaalde waarde van radioactiviteit afgeven. Hier worden verschillende waarden in perspectief gezet, waardoor het makkelijk te vergelijken is welke bronnen van radioactiviteit er nou wel en niet gevaarlijk zijn. De stijl die hier wordt gebruikt, geeft een waarde aan de blokjes. Één blauw blokje geeft een waarde van 0.05 microsievert aan, een groen blokje 20 microsievert, een rood blokje 10 milisievert en een gele is 1 sievert. Zo is meteen op te vatten dat een CAT-scan nemen ongeveer vergelijkbaar is met een uurtje ronddwalen in de kerncentrale van Chernobyl, maar dat beide situaties niet eens in de buurt komen van gevaarlijk zijn voor de mens.

In deze infographic is niet een sterke mening overgebracht. Er is veel moeite in gestoken om de informatie zo objectief mogelijk over te brengen. Wél wordt er hier en daar duidelijk uitgehaald naar misconcepties, zoals de opmerking dat mobiele telefoons geen enkele schadelijke stralingen uitzenden en de relativering van de schade van de ramp in Fukushima, waar blijkbaar slechts twee mensen een potentieel op lange termijn dodelijke hoeveelheid straling ontvangen hebben, maar voor de rest nergens een gevaarlijke hoeveelheid straling is in de buurt van de geëxplodeerde kernreactor. Dit staat echter in sterk contrast met de graphische weergave die goed zichbaar maakt dat 10 minuten naast de pas geëxplodeerde reactor in Chernobyl staan genoeg was voor ruim zes keer een dodelijke dosis. Het is echter ook op te maken dat als je vandaag de dag de centrale weer bezoekt en er naar binnen gaat, je het daar ruim 16 uur kan volhouden voordat er een meetbare verhoging is in kans op kanker.

Uit deze infographic valt dus op te maken dat de gevaren van radioactiviteit over het algemeen wel meevallen, zolang je het maar niet al te gek maakt. Het beeld zou echter wel kunnen veranderen als het verschil in schaal niet zo duidelijk was gemaakt als nu het geval is. Er wordt immers nadrukkelijk getoond dat een voorgaande grafiek slechts een fractie is van wat er in de grafiek erna wordt vertoond. Als dit niet zo was gedaan en het plaatje ook nog eens in zwart-wit vertoond zou zijn, zal er de opvatting uit gemaakt kunnen worden dat een röntgenscan namen in je arm vergelijkbaar is met naast de Fukushima kerncentrale staan op het moment dat deze explodeerde. De mening van de schrijver over dergelijke scheeftrekking van feiten wordt overigens duidelijk weergeven in deze strip.

Een vergelijkbare infographic van dezelfde schrijver is hier te vinden.